20 ترانه و موسیقی متن خاطره انگیز فیلم ها و سریال های ایرانی - زعفران

هنرمندان مطرح و خوشنام بسیاری در زمینه موسیقی فعالیت دارند که وزنه سنگینی برای اعتبار یک اثر سینمایی محسوب می شوند. چه آن ها که چشم از دنیا فرو بستند و ما را از نعمت حضورشان محروم کردند، و چه آن هایی که در قید حیات هستند و همچنان به فعالیت می پردازند. نام هایی چون بابک بیات، ناصر چشم آذز، مجید انتظامی و بسیاری دیگر که سهم بزرگی در سینما و هنر ایران دارند.

انتخاب تنها 20 ترانه و موسیقی متن از بین ده ها و شاید صدها فیلم و سریال، کار سختی بود و شاید از نظر شما به نام خواننده جای خیلی ها خالی بماند، اما ما سعی کردیم نه بهترین ها بلکه خاطره انگیزترین ها را معرفی کنیم اما این پست باز است تا نظرات شما را هم اضافه کنیم. اعداد به معنای رده بندی موسیقی متن فیلم ها نیست.

موسیقی متن

1. بوی پیراهن یوسف

• کارگردان: ابراهیم حاتمی کیا
• آهنگساز: مجید انتظامی
• محصول: 1374

این فیلم به کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا و بازی های درخشان علی نصیریان و نیکی کریمی به خودی خود جایگاه مهمی در بین آثار پس از جنگ ایران دارد. مجید انتظامی به گفته خودش برای ساخت این موسیقی شب های زیادی را تا صبح بیداری کشید و زمان را از یاد برد.

اولین چیزی که با شنیدن این موسیقی در فکرمان نقش می بندد، سکانس نفسگیر دویدن دایی غفور (با بازی علی نصریان) در کنار اتوبوس های اسرایی است که یکی پس از دیگری از کنارش می گذشتند و او دوان دوان و افتان و خیزان به شوق دیدن پسرش آن ها را همراهی می کند. نقش موسیقی در تاثیرگذاری این سکانس غیر قابل وصف است.

2. روزی روزگاری

• کارگردان: امرالله احمدجو
• آهنگساز: فرهاد فخرالدینی
• محصول: 1370

روزی روزگاری سریالی به کارگردانی امرالله احمدجو بود که سال 1370 از تلویزیون ایران پخش می شد. بازیگرانی مانند ژاله علو، خسرو صبوریی و محمود پاک نیت در آن حضور داشتند. داستان درباره راهزنی بود که پس از جراحت به دست یک خانواده روستایی پذیرایی شد و بعد از آن تغییرات زیادی در زندگی اش رخ داد.

موسیقی فراموش نشدنی این سریال از طریق فرهاد فخرالدینی موسیقی دان و رهبر ارکستر ملی ایران ساخته شد. فخرالدینی به مدت 11 سال رهبر ارکستر ملی ایران بود. او فرزند محمدعلی فخرالدینی متخلص به محزون از شعرای مطرح آذربایجان است.

3. مادر

• کارگردان: علی حاتمی
• آهنگساز: ارسلان کامکار
• محصول: 1368

فیلم مادر از ساخته های زیبا و ماندگار علی حاتمی است که بازیگرانی چون محمدعلی کشاورز، رقیه چهره آزاد و اکبر عبدی در آن به نقش آفرینی پرداختند. فیلم مادر از ابتدا تا خاتمه غمی نهفته در خود دارد، که موسیقی اش بیشتر از هرچیزی آن را منتقل می کند.

ارسلان کامکار، عضوی از گروه کامکارها و نوازنده بربط و ویولون، ساخت موسیقی این فیلم را بر عهده داشت. کامکار برای ساخت این موسیقی شاید بهترین انتخاب بود، چرا که تخصص و تسلط او بر سازهای ایرانی و سنتی توانست اثری را خلق کند که داستان غم انگیز خداحافظی مادری با فرزندانش را به تاثیرگذارترین شکل ممکن بیان بیان کند.

4. سفر به چزابه

• کارگردان: رسول ملاقلی پور
• آهنگساز: دکتر پیروز ارجمند
• محصول: 1374

سریال سفر به چزابه از ساخته های مرحوم رسول ملاقلی پور است که بازیگرانی چون فرهاد اصلانی، عاطفه رضوی وحبیب دهقان نسب در آن به نقش آفرینی پرداختند. این فیلم داستان گروهی از فیلمسازان را روایت می کند که برای تهیه یک مستند وارد منطقه ای جنگی می شوند که برایشان یادآور روزهای جنگ ایران و عراق است.

دکتر پیروز ارجمند، آهنگساز و نوازنده سازهای سنتی، ساخت این موسیقی را بر عهده داشت. استفاده او از ساز کمانچه به نام آلت اصلی موسیقی در این قطعه علاوه بر گوشنواز کردن آن، تاثیر احساسی بالایی هم به آن داده و همخوانی بسیار زیبایی که در کنار تار و نی که از سازهای تخصصی خود ایشان هم هست برای مخاطب ای که فیلم را دیده یادآور صحنه های خاطره انگیز و البته غم انگیز فیلم است.

5. خانه سبز

• کارگردان: مسعود رسام، بیژن بیرنگ
• آهنگساز: بهرام دهقان یار
• محصول: 1375

خانه سبز سریالی مجذوب کننده و دوست داشتنی که در سال 1375 به کارگردانی مسعود رسام و بیژن بیرنگ و با حضور بازیگرانی از جمله خسرو صبوریی، مهرانه مهین ترابی، داریوش اسدزاده و دیگر بازیگران پرشور و حرارت خود برای مدت ها مخاطبان زیادی را پای تلویزیون می نشاند. داستان حول ساختمانی می گشت که تمام ساکنین آن با یکدیگر نسبت فامیلی دارند و در هر قسمت ماجراهای جالب کمدی که هرکدام درسی در دل خود داشتند را روایت می کرد.

این موسیقی که مربوط به تیتراژ ابتدایی سریال است، با دکلمه مرحوم صبوریی و با صدای گرم و تاثیرگذار ایشان شروع می گردد. در ادامه موسیقی به گونه ای پیش می رود که کاملا حال و هوای سریال را تعریف می کند. صدای کمانچه در میان سازهایی چون پیانو دقیقا همان فراز و نشیب احساسی فیلم را یادآور می گردد. محال است با شنیدن آن تصویر پنجره ای سبز که هرکدام از ساکنین آن یکی پس از دیگر در قاب آن ظاهر می شوند را به خاطر نیاورید.

6. از کرخه تا راین

• کارگردان: ابراهیم حاتمی کیا
• آهنگساز: مجید انتظامی
• محصول: 1371

فیلمی درام به کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا محصول 1371 چند جانباز شیمیایی را به تصویر می کشد که پس از جنگ برای درمان به آلمان اعزام می شوند و داستان بیشتر حول کاراکتر سعید با بازی علی دهکردی می گردد که بینایی اش را از دست داده.

مجید انتظامی که قبلا هم نامش در این لیست آمده، همکاری های متعددی با ابراهیم حاتمی کیا داشته و هربار هم با ساخت موسیقی های درخشان افتخارات زیادی برای خود و فیلم به ارمغان آورده است. او برای موسیقی این فیلم در یازدهمین دوره جشنواره فیلم فجر دیپلم افتخار بهترین موسقی متن را دریافت کرد.

حس آرامش و سکوتی که در این موسیقی وجود دارد، در کنار صدای سوتی که به نرمی گوش را نوازش می کند، علاوه بر متمایز ساختن آن از دیگر آثارش به ماندگاری و به یاد ماندنی شدن فیلم هم یاری بسیاری کرد. انتظامی خود در این باره می گوید: من با استفاده از سوت بیشتر در آن فیلم می خواستم فریاد صلح سر بدهم و چون موسیقی فیلم صلح طلب است به این سمت رفتم.

7. قیصر

• کارگردان: مسعود کیمیایی
• آهنگساز: اسفندیار منفردزاده
• محصول:1348

فیلم قیصر به کارگردانی مسعود کیمیایی و با حضور بازیگران خاطره سازی مثل بهروز وثوقی و ناصر ملک مطیعی، در سال 1348 ساخته شد. قیصر که یکی از مهم ترین و پیروز ترین فیلم های کیمیایی به تعداد می رود، به لطف روایت سینمایی خود که نمادی از کارگردانی کیمیایی محسوب می گردد، داستان غیرت و انتقام را به سبک لوتی های فراموش شده روایت می کند.

اسفندیار منفردزاده برای ساخت این موسیقی از سازهای ایرانی به صورت برجسته تر و به صورت تلفیقی از موسیقی پاپ استفاده کرد که به فیلم اصالتی وصف ناپذیر بخشید. ضرب زورخانه ای که در این موسیقی شنیده می گردد برای هر بیننده و مخاطب ای تداعی کننده هویت ایرانی است و یادآور مردانگی و غیرتی که کیمیایی قصد به تصویر کشیدنش را داشت و ملک مطیعی به زیبایی آن را بازی کرد.

8. گوزن ها

• کارگردان: مسعود کیمیایی
• آهنگساز: اسفندیار منفردزاده
• محصول: 1353

گوزن ها یکی دیگر از آثار به یاد ماندنی کیمیایی است که بازیگران درخشانی چون بهروز وثوقی و پرویز فنی زاده را در خود دارد. این فیلم هم در زمان اکرانش و هم سال ها بعد همچنان جزو جنجالی ترین فیلم های سینمای ایران و البته خود کیمیایی محسوب می شد. این فیلم که به طور کل داستان تاریکی دارد، زندگی مردی را روایت می کند که زمانی ورزشکار و پهلوان بوده و اکنون به دام اعتیاد گرفتار شده و زندگی و عشق و اعتبارش را یکی پس از دیگری از دست می دهد اما با ملاقات دوستی قدیمی زندگی اش دچار تحولات بزرگی می گردد.

موسیقی فیلم یکی دیگر از شاهکارهای اسفندیار منفردزاده است که با شنیدنش حتما ترانه گنجشکک اشی مشی را زمزمه خواهید کرد. باز هم استفاده هوشمندانه منفردزاده از سازهای ایرانی حال و هوای آشنایی به فیلم می دهد. اشاره کردیم که فیلم گوزن ها به طور کل داستان تاریک و غمباری دارد، که این موسیقی در انتقال این حس سنگ تمام گذاشته است.

9. شکار

• کارگردان: مجید جوانمرد
• آهنگساز: بابک بیات
• محصول: 1366

شکار فیلمی به کارگردانی مجید جوانمرد و با هنرمندی خسرو صبوریی و پرویز پرستویی، محصول سال 1366 است. این فیلم که پر از صحنه های اکشن و انفجار است، داستان راننده ای را روایت می کند که باید محموله اش را هرچه سریع تر به مقصد برساند و در راه درگیر اتفاقات و حوادث ناخواسته ای می گردد.

موسیقی متن بی نظیر فیلم شکار یکی از بهترین و زیباترین موسیقی های متن فیلم های سینمایی ایرانی است که از طریق زنده یاد بابک بیات ساخته شد. آثار بابک بیات رنگ و بوی اصالت دارند؛ مانند خودش آرام و متین بر متن فیلم می نشینند و دل ربایی می کنند.

10. ترن

• کارگردان: امیر قویدل
• آهنگساز: مجید انتظامی
• محصول: 1366

ترن به گفته منتقدان بهترین اثر امیر قویدل و یکی از بهترین فیلم ها با موضوع انقلابی است. این فیلم که در سال 1366 ساخته شد، بازیگرانی چون فرامرز قریبیان، خسرو صبوریی، عنایت بخشی و جمعی دیگر از بازیگران کاربلد و خوش نام دوران را در خود دارد. این فیلم که سال های بعد از انقلاب را به تصویر می کشد، درباره قطاری است که سوخت حمل می کند و در راه رسیدن به مقصد با فراز و نشیب و حوادث پرهیجانی روبرو می گردد.

موسیقی باشکوه و حماسی این فیلم کاری دیگر از مجید انتظامی است که در ساخت چنین آثاری تبحر دارد. شاید با شنیدن آن یاد راه پیمایی های 22 بهمن و جشن های مربوط به انقلاب بیوفتید، چرا که برای سال ها در چنین مرنام هایی از این موسیقی استفاده می شد. این موسیقی مورد توجه بسیاری از منتقدان و هنرمندان این حوزه قرار گرفت و بعدها حمید حامی ترانه ای هم برای آن خواند. مجید انتظامی برای ساخت این موسیقی نامزد دریافت لوح زرین در ششمین جشنواره فیلم فجر شد.

ترانه ها

1. رضا موتوری

• کارگردان: مسعود کیمیایی
• آهنگساز: اسفندیار منفردزاده
• ترانه سرا: شهریار قنبری
• خواننده: فرهاد مهراد
• محصول: 1349

رضا موتوری فیلمی به یادماندنی از مسعود کیمیایی و با حضور بهروز وثوقی است که داستان مردی بی قید و بند از طبقه ضعیف را روایت می کند که جایش را با یک نویسنده پولدار عوض کرده و وارد زندگی اشرافی او می گردد. همانند دیگر آثار کیمیایی این فیلم هم داستان عشق و جنون و نامردی است.

بخش بزرگی از ماندگاری این فیلم به خاطر ترانه زیبای مرد تنهاست که شهریار قنبری آن را سروده و موسیقی دل فریب اسفندیار منفردزاده بر آن نقش بسته و با صدای فرهاد مهراد برای همیشه در فکر ما ته نشین شده است. از کجای این موسیقی بگوییم که حق مطلب را ادا کرده باشیم؟ ترانه دل نشین شهریار، موزیک روح انگیز منفردزاده یا صدای تکرار نشدنی فرهاد که با شنیدنش سکانس آکونیک خاتمهی فیلم از جلوی چشممان رد می گردد، که بهروز وثوقی با سر و روی خونین، دلی شکسته و تنها بر روی موتور خود در خیابان ها به هر سو کشیده می گردد و در نهایت شاهد سرنوشت تلخش هستیم.

2. پهلوانان نمی میرند

• کارگردان: حسن فتحی
• آهنگساز: بابک بیات
• ترانه سرا: غزلیات دیوان شمس
• خواننده: محمد اصفهانی
• محصول: 1376

پهلوانان نمی میرند سریالی پرطرفدار به کارگردانی مرحوم حسن فتحی بود که از لحاظ تاریخی به دوران قاجار مربوط می شد و پهلوانان ورزش زورخانه ای و اتفاقات مرموز و ناگوار مربوط به مرگ آن ها را به تصویر می کشید. بازیگران خوش نامی چون جمشید مشایخی، فخری خوروش، حمید مظفری و جمعی بزرگ از دیگر بازیگران در آن به نقش آفرینی می پرداختند.

موسیقی تیتراژ خاتمهی این سریال که برای طرفداران آن قطعا جزو به یادماندنی ترین هاست از ساخته های زیبای مرحوم بابک بیات و با صدای محمد اصفهانی است. انتخاب سازهای این موسیقی همانند دیگر آثار بیات کاملا هوشمندانه بود. استفاده از ضرب و زنگ زورخانه حتی برای آن ها که سریال را ندیدند می تواند تعریفی از حال و هوای آن باشد.

3. پس از باران

• کارگردان: سعید سلطانی
• آهنگساز: سعید انصاری
• ترانه سرا: فریدون پوررضا
• خواننده: فریدون پوررضا
• محصول: 1379

سریال پس از باران محصول 1379 یکی دیگر از مجموعه های پرطرفدار آن سال ها بود که از تلویزیون پخش می شد. داستان فیلم که بین زمان حال و گذشته در رفت و آمد بود، زندگی مردمان گیلان در زمان ارباب و رعیتی را به تصویر می کشید و قصد پرده برداری از رازی داشت که سال ها سربه مهر به جای مانده بود. از بازیگران این سریال می توان به محمود پاک نیت، کتایون ریاحی، مرجان محتشم و بسیاری از هنرمندان دیگر اشاره کرد.

ترانه ای که تیتراژ ابتدای فیلم را مزین می کرد، از ساخته های سعید انصاری بود که با ترانه گیلانی و صدای گرم فریدون پوررضا شنیده می شد. ترانه محزون این سریال با آنکه بسیار کوتاه بود، به قول پوررضا فریاد جوامع شهرزده و علیه کسانی بود که موسیقی محلی آن ها را خراب کرده بودند. صدای باران و رعد و برقی در کنار آرشه های ویولون و صدای محزون پوررضا، با وجود ناآشنا بودن کلام ترانه، رنگ و بوی گیلان داشت و برای بسیاری از غیرگیلانی ها از جمله دلایلی بود که آن ها را به پای دیدنی این سریال می کشاند.

4. سام و نرگس

• کارگردان: ایرج قادری
• آهنگساز: بابک بیات
• ترانه سرا: اهورا ایمان
• خواننده: حمید حامی
• محصول: 1379

سام و نرگس فیلمی ساخته ایرج قادری که برای مخاطبان یادآور باز ی ها و فیلم های خود قادری قبل از انقلاب بود. این فیلم با بازی محمدرضا گلزار در نقش سام و نوشین حسین خوانی در نقش نرگس، داستان دو دوست را روایت می کند که یکی از آن ها عاشق خواهر دیگری می گردد و با فتنه ای که از جانب رقیب عشقی سام شکل می گرد، برادر نرگس کشته، و سام به قتل او متهم می گردد.

این ترانه سوزناک که از بهترین و با یادماندنی ترین همکاری های مرحوم بابک بیات و حمید حامی است، برای سال ها در گوشه و کنار شنیده می شد و هنوز هم مثل زمان اکران فیلم طراوت خود را حفظ کرده است.

5. دست های آلوده

• کارگردان: سیروس الوند
• آهنگساز: بابک بیات
• ترانه سرا: پیام پارسا
• خواننده: نیما مسیحا
• محصول: 1378

دست های آلوده فیلمی با حضور ستاره های دهه 70 مانند ابوالفضل پورعرب و هدیه تهرانی یکی از بهترین و متفاوت ترین فیلم های آن دوران بود. این فیلم به کارگردانی سیروس الوند داستان چهار جوان را روایت می کند که با نقشه ای از پیش تعیین شده دست به سرقت می زنند و داستان یک مثلث عشقی هم در این میان مجذوب کنندهیت آن را دوچندان می کند.

ترانه فراموش نشدنی پروانگی با صدای پرقدرت و زیبای نیما مسیحا و موسیقی تاثیرگذار بابک بیات، حال و هوای فیلم را به خوبی تداعی می کند. حزنی که در این موسیقی نهفته موازی با لحظات درام و عاشقانه فیلم است.

6. پر پرواز

• کارگردان: خسرو معصومی
• آهنگساز: محمدرضا چراغعلی
• ترانه سرا: نیلوفر لاری پور
• خواننده: شادمهر عقیلی
• محصول: 1379

پر پرواز فیلمی پرحاشیه ساخته خسرو معصومی با بازی شادمهر عقیلی و زیبا بروفه است که داستان درگیری های یک موزیسین جوان (شادمهر عقیلی) برای گرفتن مجوز انتشار آلبومش را روایت می کند که مدام با درهای بسته روبرو می گردد. پس از تلاش های بسیار و ناکامی های مداوم او تصمیم می گیرد از ایران برود.

این ترانه روایت کاملی از داستان فیلم ارایه می کند. داستان جوانی با استعداد که آینده ای روشن برای خودش متصور است و برای رسیدن به آرزوهایش قصد ترک وطن و دلبستگی هایش را دارد و ملتمسانه و محزون از معشوقش می خواهد پر پروازش را از او نگیرد.

7. میم مثل مادر

• کارگردان: رسول ملاقلی پور
• آهنگساز: آریا بزرگی نژاد
• ترانه سرا: اهورا ایمان
• خواننده: مهیار فاضلی
• محصول: 1385

میم مثل مادر از ساخته های مرحوم رسول ملاقلی پور، با بازی گلشیفته فراهانی، علی شادمان و حسین یاری داستان زنی را روایت می کند که از مجروحان بمباران شیمیایی سردشت بوده و شش سال بعد که در انتظار تولد فرزندش است، به توصیه پزشک و به دلیل تاثیرات شیمیایی که می تواند برای کودک خطرناک باشد، مجبور به سقط می گردد. سقط انجام نمی گردد و او کودکی معلول با مسائل تنفسی به دنیا می آورد که شروع داستان پر فراز و نشیب مادری تنها با فرزندی بیمار است.

ترانه زیبای میم مثل مادر با صدای مهیار فاضلی و آهنگ سازی آریا بزرگی نژاد فیلم را بیش از پیش دلنشین و در عین حال غمگین کرده است. ترانه آن که کاری از اهورا ایمانی است، به کمال هرآنچه که هر فرزندی می تواند برای قدردانی از مادر به زبان بیاورد را ادا کرده است.

8. خواهران غریب

• کارگردان: کیومرث پوراحمد
• آهنگساز: ناصر چشم آذر
• ترانه سرا: -
• خواننده: خسرو صبوریی
• محصول: 1374

فیلم خواهران غریب از ساخته های زیبای کیومرث پوراحمد، داستانی اقتباسی از کتابی به همین نام نوشته اریش کستنر درباره دو خواهر دوقلو است که از بدو تولد و به خاطر جدایی والدینشان از هم جدا زندگی می کنند و کم کم و با نقشه های بچگانه دلیل در کنار هم قرار گرفتن والدینشان می شوند. خسرو صبوریی، افسانه بایگان و پروین دخت یزدانیان از بازیگران این فیلم هستند.

ترانه مادر من از ساخته های زیبای ناصر چشم آذر، با ملودی بچگانه و شاد و صدای گرم و دلنشین خسرو صبوریی یکی از وزنه های سنگین در به یاد ماندنی شدن فیلم خواهران غریب است. این ترانه بارها و بارها در مناسبات مختلف و حتی در فیلم های بعد از خود تکرار شد.

9. سنتوری

• کارگردان: داریوش مهرجویی
• آهنگساز: اردوان کامکار/ محسن چاوشی
• ترانه سرا: امیر ارجینی
• خواننده: محسن چاوشی
• محصول: 1385

یکی دیگر از فیلم های پرحاشیه این لیست سنتوری به کارگردانی داریوش مهرجویی و بازی های به یادماندنی گلشیفته فراهانی و بهرام رادان است. داستان یک زوج جوان (علی و هانیه) را دنبال می کند که در خانواده هایی کاملا متفاوت بزرگ شده اند و در کنسرت موسیقی علی (بهرام رادان) با یکدیگر آشنا می شوند و ازدواج می کنند اما زمان زیادی نمی گذرد که علی معتاد می گردد و زندگی شیرین شان رفته رفته از هم می پاشد. این فیلم هیچوقت به اکران سینمایی دست پیدا نکرد و پس از کش و قوص های فراوان و بهانه تراشی های عجیب در سال 89 مجوز اکران ویدیویی گرفت.

ترانه سنگ صبور متعلق به محسن چاوشی است و بهرام رادان در این فیلم آن را لب خوانی می کند. این موسیقی غم نامه ای است که علی فیلم سنتوری آن را برای خود می خواند و با صدای زیبای سنتور که خود به تنهایی برای این موسیقی کافی است، بر زخم های زندگی اش مرحم می گذارد. این ترانه و به طبع آلبومی به همین نام که چاوشی در کارنامه اش دارد، نقطه پرتاب او به سمت معروفیت و محبوبیت بود.

10. خط قرمز

• کارگردان: قنام جعفری
• آهنگساز: پیروز ارجمند
• ترانه سرا: حسن عسگری
• خواننده: حسین ریاضیان
• محصول: 1381

سریال پرطرفدار و متفاوت خط قرمز که در نوع خود رقیب نداشت، سال های 80 و 81 جمع زیادی از مردم را پای تلویزیون می کشاند. شاید این سریال از معدود برنامه های تلویزیون بود که از هر سنی و با هر سلیقه ای مشتاق دیدنش بودند. داستان درباره چند جوان بود که برای فرار از مسائلشان، هر کدام با دلایل شخصی، تصمیم می گیرند از خانه فرار کنند و دل به جاده بزنند و در پی آرزوهایشان سفر کنند. از بازیگران این سریال می توان به شهرام حقیقت دوست، شهرام عبدلی و پویا امینی اشاره کرد.

ترانه تیتراژ خاتمهی این سریال که برای سال ها ورد زبان مردم بود، به تنهایی برای روایت کل داستان آن کفایت می کند. حرف از امید و آرزوهایی به میان می آورد که هر جوانی در یک دوره حساس به آن می اندیشد، از سرگذشت متفاوت هریک از همسفرهای داستان می گوید که هرکدام در پی کورسویی از دنیای خیالی که در سر دارد، از خانه فرار می کند و در نهایت از حسرت و غربتی می گوید که طبیعتا نتیجه تصمیم خام هرکدام از این شخصیت هاست.