افزایش جهشی قیمت گاز در انتظار بد مصرف ها، یارانه پنهان گاز دهک های بالا صفر می شود؟ - زعفران

به گزارش گروه اقتصادی خبرنگاران، با نزدیک شدن به فصل زمستان، مصرف گاز در کشور به خصوص در بخش خانگی افزایش چشمگیری پیدا کرده است. به گفته جواد اوجی وزیر نفت در حال حاضر حدود 490 میلیون متر مکعب گاز در روز در بخش خانگی و تجاری مصرف می شود، درحالی که در دوره مشابه سال گذشته این رقم 350 میلیون متر مکعب در روز بوده است.

به بیان دیگر مصرف گاز در بخش خانگی و تجاری نسبت به سال گذشته 140 میلیون متر مکعب افزایش یافته است که این اندازه معادل افزایش 40 درصدی مصرف گاز در این بخش است. این موضوع درحالی است که کل مصرف گاز در کشور حدود 10 الی 12 درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافته است. در نتیجه با توجه به آمار وزارت نفت، تاثیرگذارترین بخش در افزایش مصرف گاز در زمستان سال جاری، بخش خانگی و تجاری خواهد بود.

افزایش مصرف گاز در بخش خانگی و تجاری حتی به حدی بوده است که قبل از ورود به فصل زمستان، وزارت نفت را در تامین گاز بخش های مختلف دچار مشکل کرده است به طوری که مصطفی رجبی مشهدی سخنگوی صنعت برق در مصاحبه ای بر کاهش 50 درصدی ارسال گاز به نیروگاه ها در چند روز گذشته اشاره کرده است.

*سه پیشنهاد ساده به مردم برای جلوگیری از هدررفت گاز در بخش خانگی

تداوم فرایند رشد افسارگسیخته مصرف گاز در بخش خانگی قطعا زمستان سرد و سختی را برای مردم کشور در پی خواهد داشت. در نتیجه ضرورت دارد که وزارت نفت دو سیاست قیمتی و غیرقیمتی را برای جلب همکاری مردم برای مصرف بهینه گاز در بخش خانگی پیگیری کند.

سیاست غیرقیمتی ناظر به فرهنگ سازی از طریق تولید محتواهای رسانه ای است که این محتواها می تواند درباره روش های مصرف بهینه گاز در بخش خانگی در قالب های گوناگون تعریف شوند. در این حوزه هر چند دغدغه هایی از طریق مجموعه وزارت نفت و شرکت ملی گاز مشاهده شده اما هنوز به غیر از چند کلیپ کوتاه، اقدام قابل توجه دیگری برای همراهی افکار عمومی در مصرف بهینه گاز در زمستان انجام نشده است.

در این بین کافی است روابط عمومی وزارت نفت و صداوسیما سه توصیه ساده جواد اوجی وزیر نفت را در قالب های مختلف با مردم در میان بگذارد. وزیر نفت در حاشیه بازدید سرزده از مرکز دیسپچینگ شرکت ملی گاز سه توصیه را برای مصرف بهینه ارائه می دهد که عبارت اند از:

1. مردم دمای خانه را بین 18 تا 19 درجه نگه دارند و این دما بیش از حد نیاز افزایش پیدا نکند.
2. مردم عزیز لطف کنند بعد از خروج از خانه و هنگامی در خانه تشریف ندارند وسایل گرمایشی را خاموش کنند.
3. مردم عزیز در فصل زمستان لباس نسبتا گرمی را در خانه بپوشند.

درباره توصیه های سه گانه وزیر نفت، محسن مظلوم فارسی باف، مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی گاز ایران اینگونه توضیح می دهد: دمای رفاه در ایران 24 تا 25 است، درحالی که در ژاپن و در عمده کشورهای اروپایی دمای رفاه حدود 20 و زیر 20 درجه است، ما به ازای همین 4-5 درجه دمای رفاه بیشتری که تعریف می کنیم هزینه بالایی می پردازیم.

در مجموع جلب همکاری مردم برای مصرف بهینه گاز در فصل زمستان از جمله راهکارهایی است که ذیل سیاست های غیرقیمتی تعریف می شود. در کنار این راهکار ضرورت دارد وزارت نفت بهینه سازی مصرف گاز را از راستا راهکارهای قیمتی نیز پیگیری کند.

*از سال 94 تا کنون تعرفه های قیمتی گاز خانگی تغییر نکرده است

از جمله راهکارهای قیمتی برای بهینه سازی مصرف گاز می توان به اصلاح پلکان های قیمتی گاز و اعمال تشویق برای کم مصرف ها و جریمه بدمصرف ها و پرمصرف ها اشاره کرد، سیاستی که به نظر می رسد در حال حاضر در دستور کار وزارت نفت قرار گرفته و این وزارتخانه در حال نهایی کردن طرح خود در این باره است.

آخرین باری که پلکان های قیمت گاز در بخش خانگی تغییر کرده است مربوط به سال 94 بوده و بعد از آن تا کنون هیچ گونه اقدامی برای اصلاح پلکان های قیمت گاز صورت نگرفته است. این موضوع باعث شده که دهک های ثروتمند جامعه که غالبا مصارف گاز بسیار بالایی دارند هیچگاه به تغییر فرهنگ مصرف خود توجه نکنند و حتی با دریافت یارانه پنهان بیشتر به مصرف بالای گاز تشویق شوند.

جواد اوجی وزیر نفت درباره برنامه قیمتی این وزارتخانه برای کنترل مصرف گاز در بخش خانگی اینگونه توضیح می دهد: در هیئت دولت مصوبه هایی تصویب شد که البته طبق این مصوبه ها، ما هیچ افزایش قیمتی را برای گاز خانگی برای عموم مردم نخواهیم داشت. ولی برای مشترکین بدمصرف گاز که 25 درصد جمعیت کشور هستند، ولی بیش از 50 درصد مصرف گاز را به خود اختصاص داده اند، جرایمی دیده شده است.

*جزئیاتی از برنامه وزارت نفت برای جریمه مشترکین بدمصرف گاز

شنیده ها حاکی از این است که برنامه وزارت نفت برای اعمال جریمه برای مشترکین بدمصرف گاز بدین صورت تعریف شده که در منطقه ها معتدل در 4 پله اول پلکان های مصرف گاز (مصارف 0 تا 400 متر مکعب در ماه) و در منطقه ها سردسیری در 5 پله اول پلکان های مصرف گاز هیچ تغییر قیمتی صورت نمی گیرد. 4 یا 5 پلکان نخست مصرفی گاز، شامل 75 درصد از کل مشترکین گاز در بخش خانگی می شود.

در جدول 1 پلکان های قیمت گاز که مشترکین آن مشمول افزایش قیمت نمی شوند با رنگ سبز و زرد نشان داده شده است. بدین صورت طبق سیاست قیمتی وزارت نفت، تقریبا هیچگونه افزایش قیمتی را برای عموم مردم جامعه شاهد نخواهیم بود زیرا غالب دهک های پایین و میانه جامعه جز این 75 درصد قرار می گیرند.

طبق برنامه وزارت نفت برای کنترل مصرف گاز، قیمت گاز در پلکان های میانی با شیبی ملایم برای مشترکین افزایش می یابد ولی در پلکان های آخر، قیمت تعرفه گاز به صورت جهشی افزایش می یابد به گونه ای که بدمصرف های آخرین پلکان ها به معنای واقعی کلمه نقره داغ می شوند.

*بدمصرف ها 22 برابر مشترکین پله اول گاز خانگی، یارانه پنهان دریافت می کنند

اصلاح قیمت پلکان های آخر مصرفی گاز، نه تنها با کنترل مصرف گاز اقشار پرمصرف و بدمصرف، از شدت بحران کمبود گاز در زمستان پیش رو می کاهد بلکه منجر به توزیع عادلانه یارانه گاز بین دهک های مختلف جامعه نیز می شود.

شبکه تحلیلگران اقتصاد مقاومتی در گزارشی با عنوان طرح اصلاح تعرفه برق و گاز مشترکین خانگی به محاسبه اندازه قبض پرداختی مشترکین هر یک از پلکان های مصرفی و اندازه یارانه پنهان گاز دریافتی از طریق هر یک از پلکان ها پرداخته است (تصویر 1).

طبق تصویر 1، یارانه پنهان گاز دریافتی از طریق مشترکین آخرین پله مصرفی (بیشتر از 1200) که اغلب پردرآمد نیز هستند، 22 برابر یارانه پنهانی است که دولت به مشترکین پله اول مصرف گاز (0 تا 100) می پردازد. همچنین مجموع یارانه پنهان گاز دریافتی از طریق 6 پلکان مصرفی آخر، 2.5 برابر یارانه پنهانی است که 6 پلکان نخست مصرفی دریافت می کنند.

با توجه به اختلاف قابل توجه یارانه پنهانی که دهک های بالای جامعه نسبت به سایر دهک ها از مصرف گاز دریافت می کنند به نظر می رسد پیشنهاد وزارت نفت برای افزایش جهشی قیمت گاز در پلکان های بالای مصرفی نه تنها باعث کنترل مصرف این اقشار می شوند بلکه مانع از سرازیر شدن یارانه پنهان به جیب افرادی می شود که خود غالبا ثروتمند هستند.