آشنایی با صنایع دستی زیبا و متفاوت بوشهر - زعفران

بوشهر قدمت زیادی دارد و به دوره ساسانیان بازمی گردد. زیباترین سواحل، نخلستان های پهناور و دیدنی ترین دریا به بوشهر نسبت داده می گردد. علاوه بر این، آثار تاریخی ارزشمندی از دوره ساسانیان به جای مانده که همیشه مورد توجه مسافران قرار می گیرد.

بوشهر دارای صنایع دستی گوناگونی است که مسافران آن ها را به اسم سوغاتی برای دوستان و آشنایان شهر خود می برند.

از زمان های قدیم تا به امروز، یکی از منبع های کسب عایدی در بسیاری از شهرها ساخت و فراوری صنایع دستی بوده است. کشاورزی در استان بوشهر به علت نوع آب و هوا و اقلیمی که دارد، بسیار محدود است. به همین علت صنایع دستی که به وسیله مردم ساخته می گردد یکی از مهم ترین منابع عایدی ساکنین استان بوشهر محسوب می گردد. می توان گفت صید ماهی در کنار ساخت صنایع دستی، نقش بسیار زیادی را در زندگی مردم بوشهر ایفا می نماید.

در ادامه به بعضی از صنایع دستی بوشهر اشاره خواهیم کرد.

عبا بافی

یکی از صنایع دستی که بوشهری ها در فراوری آن ها مهارت زیادی دارند، عبا است. عبا یک نوع پارچه نرم و ابریشمی است که از استحکام بالایی برخوردار است. این محصول از پشم شتر بافته می گردد. یکی از منحصربفردترین محصولات نساجی سنتی در ایران، همین عباهایی است که در استان بوشهر بافته می گردد.

بافتن عبا دارای مراحل مختلفی است. در ابتدا می بایست پشم شتر را آماده کرد. در مرحله بعدی موها از پشم جدا شده و نخ های بسیار ظریفی فراوری می شوند. از این نخ ها عبا فراوری می گردد. این محصول بر روی دستگاه های چوبی دوخته می گردد که مردان بوشهری از دست و پای خود برای راه انداختن این دستگاه ها استفاده می نمایند.

عبا در کارگاه های کوچک خانگی و اغلب به وسیله مردان بافته می گردد. عظیم ترین مرکز فراوری عبا در بوشهر مربوط به روستای کرودان از توابع شهرستان دشتی است. عبا در رنگ های مختلف قهوه ای، شتری، حنایی، سفید و مشکی فراوری می گردد.

گبه بافی

یکی از اصلی ترین صنایع دستی که در بوشهر ساخته می گردد، گبه است. این محصولات اغلب در شهرستان های دشتستان و بندر گناوه بافته می گردد. می توان گفت یکی از مهم ترین محصولاتی که از بوشهر به اقصی نقاط دنیا صادر می گردد، گبه است. گبه در دو رنگ مختلف بافته می گردد. یک نوع آن از رنگ طبیعی بافته شده و نوع دیگر آن رنگ بندی های گوناگونی دارد. مواد اولیه جهت ساخت این محصول نخ های دست ریس هستند که از پشم گوسفندان تهیه شده اند. این نخ ها با روش های گیاهی رنگرزی شده و جهت بافت گبه آماده می شوند.

گبه های بوشهری دارای رنگ ها و طرح های منحصربفردی است. نقوش این محصولات همگی حاصل ذوق، سلیقه و خلاقیت هنرمندان بوشهری است. از معروف ترین طرح گبه ها می توان به درختی، شیری، خشتی و چهارفصل اشاره نمود.

گلیم بافی

یکی از محبوب ترین صنایع دستی که در بوشهر فراوری می گردد، گلیم است. گلیم بافی یکی از اصیل ترین صنایع دستی در کل ایران است و علاوه بر بوشهر در بسیاری از نقاط کشور هم بافته می گردد. گلیم یک زیرانداز و پوشش است که هم استفاده تزئینی دارد و هم به اسم فرش می توان از آن استفاده کرد.

گلیم ها از ابریشم، پشم گوسفند، موی بز و ... بافته می شوند. امروزه در بسیاری از خانه ها از گلیم هایی با طرح های سنتی استفاده می گردد.

گلیم بوشهری از نقوش متنوع و بسیار زیبایی بافته شده است. از مهم ترین نقش های گلیم های بوشهری می توان به دانه بیگی، نقش حوض، نقش خراسانی، آیینه گل، آقاجاری، چنگ و تهرانی اشاره نمود.

گلیم در اغلب شهرستان های بوشهر بافته می گردد. از مهم ترین مراکز بافت گلیم در محله دشتی می توان به سرمک، طسوج، چاهگاه، حناشور، ممریز، اژدر خواب، سنا، درویشی، شنبه و بن بید اشاره نمود. در شهرستان جم روستاهای تشان، اسلام آباد، دره بان، ریز و قلعه باغ به بافت گلیم می پردازند.

صنایع دستی از جنس صدف و سنگ های دریایی

در شهرهای بندری و ساحلی نمونه هایی از صنایع دستی که با صدف و مروارید ساخته شده اند به وفور دیده می گردد. این محصولات به شکل های جعبه جواهر، اسباب بازی، دکوری، زیورآلات همچون دستبند، انگشتر، گردنبند و ... ساخته می شوند. این محصولات از مروارید، صدف، گوش ماهی، حلزون، مرجان و ... ساخت شده اند. ماهی های خشک شده و تزئینی هم در این استان به فروش می رسد که یک گزینه بسیار عالی جهت خرید سوغاتی است.

گرگور

به قفس هایی که به یاری آن ها می توان ماهی صید کرد، گرگور گفته می گردد. گرگورها از سیم های فلزی و گالواهمه ساخته می شوند. این تجهیزات از چند بخش دریچه ورودی ماهی، کف و بدنه تشکیل شده اند. شکل ظاهری گرگور به صورت نیم کره است. از گرگور جهت صید انواع ماهی، نرم تنان، سخت پوستان و ... استفاده می گردد. بسیاری از مردان بوشهری به ساخت گرگور می پردازند. فراوری این محصولات بیشتر در شهرستان های گناوه، دیر، دیلم، کنگان و بوشهر رواج دارد.

صنعت لنج سازی

صنعت لنج سازی در استان بوشهر از گذشته های بسیار دور رواج داشته است. بوشهر یکی از استان های بندری کشور است به همین علت لنج یکی از مهم ترین تجهیزات مردم بوشهر محسوب می گردد. لنج در بوشهر نماد کار و زندگی، تجارت، رزق و روزی، دریانوردی، صید ماهی و ... است. لنج های بوشهری به صورت کاملاً سنتی ساخته می شوند. این تجهیزات از چوب های ساج و دیگر چوب های مرغوب فراوری می شوند.

بعضی از لنج ها هم از حالت سنتی خارج شده و از فایبرگلاس ساخته شده اند. بوشهری ها به سازنده لنج گلاف و به خود لنج اوشار یا وشار می گویند. ماکت لنج که از چوب ساخته شده است در بازارها و مراکز خرید بوشهر به فروش می رسد و گردشگران آن ها را برای سوغاتی خریداری می نمایند. یکی از مجذوب کننده ترین جاذبه های گردشگری بوشهر بازدید از کارگاه های لنج سازی است. از مهم ترین مراکز لنج سازی در استان بوشهر می توان به شهرستان های دیر و تنگستان اشاره نمود.

سوزن دوزی

یکی از زیباترین و قدیمی ترین هنر دستان زنان بوشهری سوزن دوزی است که مورد توجه گردشگران خارجی هم قرار می گیرد. سوزن دوزی نوعی گل دوزی رنگی بر روی پارچه های سنتی است که با دست انجام می گردد. سوزن دوزی به صورت طرح های سنتی و اشکال هندسی انجام می گردد. این محصولات ظاهر بسیار منحصربفردی دارند. از سوزن دوزی برای دوختن شال و روسری، مانتو، کوسن، رومیزی، پشتی، پرده، زیربشقابی و ... استفاده می گردد.

حصیربافی

در استان های جنوبی به علت این که نخلستان های زیادی وجود دارد، صنعت حصیربافی بسیار رواج دارد. زنان و مردان بسیار زیادی در بوشهر با بافتن محصولات حصیری امرار معاش می نمایند. محصولات حصیری از شاخ و برگ درختان نخل ساخته می گردد. محصولاتی همچون سبدهای حصیری، کلاه، بادبزن، زنبیل، کیف، و ... از حصیر ساخته می شوند.

سفالگری

در استان بوشهر به خصوص در بندر کنگان و برازجان ساخت محصولات سفالی بسیار رواج دارد. سفال از گذشته تا کنون جهت نگهداری خوراکی استفاده می شد. در شهرهای جنوبی به علت بالا بودن دما استفاده از این محصولات به وفور دیده می گردد. سفال دارای ساختار و جنسی است که می تواند تا مدت ها آب و دیگر خوراکی ها را خنگ نگهداری کند. مردان و زنان بسیار زیادی در بوشهر به ساخت محصولات سفالی هم چون پیاله و کوزه می پردازند. این محصولات اغلب در رنگ های قهوه ای، سبز، حنایی و ... فراوری می شوند. مشک هم یکی دیگر از محصولاتی است که جهت خنک نگه داشتن مایعات از آن استفاده می گردد. در ساخت مشک از پوست حیواناتی همچون بز، آهو و گوسفند استفاده می گردد. ساخت مشک در بوشهر بسیار رواج دارد.

قلیان سازی

قلیان در بوشهر با نام چلیم شناخته می گردد. یکی از صنایع دستی مهم در بوشهر چلیم است. این قلیان ها از کوزه های سفالی ساخته شده اند. به همین علت آب داخل آن ها تعیین نیست و قلیان ظاهری منحصربفرد دارد.

گیوه دوزی و نمدمالی

استفاده از گیوه در شهرهای جنوبی ایران رواج بسیار زیادی دارد. این کفش ها از نخ های طبیعی ساخته شده اند. گیوه بسیار سبک و خنک است. این محصولات در استان بوشهر هم فراوری می شوند. اغلب آن ها سفید رنگ هستند اما گیوه های رنگی هم در این استان دوخته می گردد.

نمد هم در اشکال مختلفی بافته می گردد. نمد همچون گلیم و گبه از پشم و نخ های طبیعی ساخته شده است. این محصولات بسیار سبک هستند و خاصیت نم گیری دارند. از نمد در شهرهای جنوبی که در آن ها شتر وجود دارد، بسیار استفاده می گردد.

منبت سازی و گره چینی

به ساخت محصولات چوبی و ایجاد طرح برجسته برروی آن ها منبت کاری می گویند. در زمان قاجار این هنر در استان بوشهر به اوج خودش رسید. امروزه هم بسیاری از مردمان بوشهری به منبت سازی می پردازند. بیشتر از نقش های حیوانات، طبیعت، گل ها و ... در ساخت منبت استفاده می گردد.

گره چینی هم به نوعی اتصال قطعات چوبی به شکل گره گفته می گردد. گره چینی اغلب به شکل مشبک دیده می گردد و در ساخت درها و پنجره ها از آن استفاده می گردد. استفاده از چوب در کنار شیشه های رنگی محصول بسیار زیبایی خلق می نماید که این محصولات را می توانید در استان بوشهر پیدا کنید.

سخن پایانی

علاوه بر محصولاتی که در بالا به آن ها اشاره شد، بوشهر صنایع دستی دیگری همچون مغرف (نوعی زنبیل)، تویزه و تلی (نوعی ظرف)، سپک (نوعی سینی)، کنده (محل نگهداری میوه)، چاکان (سبد خرما)، قالی، و ... هم دارد.