کدام منطقه ها تهران پر سر و صدا تر هستند؟ - زعفران

به گزارش اعتماد، آنقدر به صدای بوق خودرو ها و موتوسیکلت ها عادت نموده ایم که گاهی متوجه نمی شویم کلافگی و سردرد های همیشگی می تواند نتیجه این سر و صدای دایمی در تهران باشد. کافی است چشمان مان را ببندیم و به صدای شهر گوش کنیم. بوق های پیوسته ای که از پنجره های دوجداره هم به گوش می رسد.

سامانه برخط سنجش صوتی در تهران پر از نقاط قرمز و قهوه ای است که نشان از آلودگی بالای صوتی دارد. اندکی هم نقاط زرد و سبز دارد. این نقشه ها نشان دهنده زندگی ما در یک سر و صدای دایمی است و بر اساس تحقیقات صورت گرفته ارتباط مستقیمی با سلامت روان شهفرایندان این شهر دارد.

حد مجاز آلودگی صوتی در شهر های ایران و در پهنه های مسکونی برای بازه هفت صبح تا 10 شب برابر 55 دسی بل و برای 10 شب تا هفت صبح برابر 45 دسی بل است. حسین شهیدزاده، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در خصوص میانگین آلودگی صوتی در تهران به ما می گوید: بر اساس نتایج ایستگاه های ثابت سنجش صوت، میانگین تراز صدا در منطقه ها 22 گانه شهرداری تهران از ابتدای سال 1400 تا به امروز برای دوره زمانی روز و شب به ترتیب 97/68 و 24/66 دسی بل بوده است.

او در خصوص اینکه این عدد در روز و شب چه تفاوتی دارد، می گوید: طبق جدول استاندارد سازمان حفاظت محیط زیست در هنگام شب، محیط باید به اندازه 10 دسی بل آرام تر از روز باشد ولی نتایج اندازه گیری به وسیله ایستگاه های سنجش آلودگی صوتی نشان می دهد که اندازه تراز صدای روز و شب خیلی به هم نزدیک بوده و بیانگر این مطلب است که در مقایسه با استاندارد، شدت آلودگی صوتی در دوره زمانی شب نسبت به دوره زمانی روز بیشتر است.

بازار و منطقه ها همجوار مهرآباد پر سر و صدا ترین منطقه تهران

شهید زاده در خصوص اینکه در کدام منطقه ها تهران ما بیشتر آلودگی صوتی داریم هم شرح می دهد: منطقه بازار به علت تردد بالای موتوسیکلت ها، منطقه ها همجوار با فرودگاه مهرآباد، منطقه های که خطوط مترو از سطح عبور نموده است و منطقه ها مجاور با خطوط ریلی راه آهن که علاوه بر صدای ترافیک وسایل نقلیه، آلودگی صوتی ناشی از سایر منابع نیز اضافه شده است؛ نسبت به سایر منطقه ها تحت تاثیر آلودگی صوتی بیشتری هستند.

او با بیان اینکه چند سالی از ایجاد کمیته ای با عنوان کمیته صوت در مدیریت شهری گذشته است، کمیته ای که در تمام این سال ها جلسات منظمی برگزار نموده، اما خروجی این کمیته چه بوده است، می گوید: تهیه نقشه تراز صوتی شهر تهران، تهیه و بارگذاری نقشه حریم صوتی روی لایه طرح تفصیلی شهر تهران، قید الزام رعایت مبحث 18 مقررات ملی ساختمان برای پلاک های واقع در تراز صوتی غیرمجاز در دستور نقشه ساختمان ها، ارزیابی عملکرد دیوار های صوتی، آنالیز اندازه رضایتمندی شهفرایندان از دیوار های صوتی نصب شده، آنالیز اثر اپیدمیولوژیک آلودگی صوتی بر سلامت جسمی و بهداشت روانی شهفرایندان، تدوین دستورالعمل تست صدای اگزوز وسایل نقلیه در مراکز معاینه فنی، شناسایی پهنه های با تراز صوتی غیرمجاز جهت معین اولویت بندی زماندار برای اجرای برنامه های کنترلی و بازسازی و نگهداری دیوار های صوتی نصب شده در مجاور بزرگراه های شهر تهران از مهم ترین خروجی های این کمیته بوده است.

به گفته شهید زاده با توجه به ماهیت صدا که با افزایش فاصله از منبع صوت، اندازه تراز صوت دریافتی کاهش می یابد؛ یک ایستگاه در یک نقطه از منطقه به تن هایی نمی تواند نماینده آلودگی صوتی کل منطقه باشد. با این وجود مقایسه نتایج ایستگاه ها، تقریبی از شرایط و سطح آلودگی صوتی را در اختیار مدیران شهری قرار خواهد داد.

اصلی ترین منابع فراوری سر و صدا

او در خصوص اینکه آیا قوانینی برای رعایت حریم صوتی برای ساخت و ساز ها وجود دارد هم می گوید: در ابتدا بر اساس نقشه تراز صوتی شهر تهران، نقشه حریم صوتی بزرگراه ها ترسیم شد، سپس نقشه طبق ابلاغ معاونت شهرسازی و معماری به سازمان فناوری اطلاعات شهرداری تهران روی لایه طرح تفصیلی بارگذاری و رعایت مبحث 18 مقررات ملی ساختمان برای پلاک های واقع در حریم صوتی غیرمجاز الزامی شده، اما نظارت و پیگیری سختگیرانه از سوی مراجع مربوطه، لازمه اثرگذاری این طرح است.

شهیدزاده در خصوص عمده ترین فراوری کننده های آلودگی صوتی در تهران هم شرح می دهد: ترافیک وسایل نقلیه مهم ترین منبع آلودگی صوتی است و بعد از آن آلودگی صوتی ناشی از فعالیت های ساختمانی و عملیات عمرانی به عنوان دومین منبع دارای اهمیت است.

نقشه های برخط آلودگی صوتی منطقه ها زیادی را پرخطر از لحاظ آلودگی صوتی نشان می دهد، اما چقدر این نقشه می تواند گویای شرایط بحرانی تهران در برابر این آلودگی باشد؟ شهید زاده در این رابطه می گوید: بر اساس نتایج ایستگاه های سنجش صوت و نقشه های تراز صوتی در بسیاری از نواحی تهران، تراز صدا بالاتر از حد استاندارد سازمان حفاظت محیط زیست هستند و در صورت عدم توجه به این موضوع در سال های آینده شرایط به مراتب بدتر خواهد شد.

رعایت حریم صوتی بزرگراه ها، استفاده از پوشش گیاهی در بدنه بزرگراه ها، نصب موانع صوتی، ترویج و تسهیل استفاده از وسایل نقلیه برقی، نظارت بر اجرای سختگیرانه مبحث 18 مقررات ملی ساختمان و افزایش سطح آگاهی و فرهنگ ترافیکی افراد جامعه از جمله مواردی است که باید به وسیله مدیریت شهری مورد توجه قرار گیرد، اما فراموش نکنیم شهفرایندان نیز باید در حل این معضل مشارکتی فعال داشته باشند. افزایش مطالبه گری به وسیله افراد جامعه، عدم استفاده از بوق در مواقع غیرضروری، استفاده از دوچرخه در جهت های کوتاه و استفاده از موتوسیکلت های برقی همگی مواردی است که با رعایت آن می توانیم از آرامش بیشتری در شهر برخوردار باشیم.

تاثیر سر و صدا های دایمی بر سلامت شهفرایندان

اما شرایط بحرانی چه اثری بر روح و چشم ما دارد؟ بر اساس تحقیقات پزشکی، سردرد، خستگی، افزایش فشار خون، تحریک پذیری و زودرنجی، ضعف ایمنی بدن، سوءهاضمه و مسائل گوارشی، آسیب پذیری در مقابل بیماری های ویروسی و عفونی و... از عوارض آلودگی صوتی است. تحقیقات حوزه سلامت نیز نشان می دهد صدای بلند برخاسته از فرودگاه ها، خیابان ها و حتی صدای بلند موسیقی عواقب خطرناک و نامطلوبی برای سلامت انسان دارد. این سروصدا های زیاد باعث افزایش فشارخون می گردد و تا حدی هم احتمال بروز بیماری های قلبی- عروقی را افزایش می دهد.

یکی از اصلی ترین دلایل نداشتن تمرکز، آلودگی صوتی است. حتی آلودگی صوتی بر نوزاد و دوران جنینی تاثیر می گذارد، یعنی تاثیر آن از پیش از تولد تا کهنسالی است. محسن آشوری، جامعه شناس و مدرس دانشگاه معتقد است: اگر آلودگی صوتی انسان را نکشد، اما عامل اصلی بیماری هایی نظیر اختلالات روانی- ناراحتی های عصبی و کاهش راندمان کار و در کل به هم ریختن سیستم بدن است.

از نظر متخصصان و پزشکان ثابت شده است که این نوع آلودگی جدا از مسائل فوق، در سنین مختلف عوارض و پیامد های گوناگونی دارد که در بچه ها باعث کاهش تمرکز فکری، یادگیری و پرخاشگری است یا سلسله مسائل بیولوژیکی (استرس)، عدم تعادل اعصاب و روان، دعوا های پی در پی در سنین بالا می گردد.

به گفته او این آلودگی صوتی هر قدر هم بزرگ باشد، اما می توان با آن مبارزه کرد و آن را به درصد پایین کشاند که این حرکت لازمه حمایت های مستقیم دولت با پوشش و آموزش برنامه های فرهنگی به عموم به وسیله رسانه و شهرداری در افزایش پوشش گیاهی در اطراف خیابان ها و ایجاد پارک ها و فضای مناسب برای ورود پرندگان خوش سخن و آموزش به پیمانکاران ساختمانی برای ساخت و ساز در ساعات روز با کمترین فراوری آلودگی صوتی و انتقال فرودگاه و کارخانجات به بیرون از شهر تهران است.

علیرضا خسروی، استاد دانشگاه و روانشناس هم با بیان اینکه آلودگی صوتی یکی از عوامل موثر در بروز استرس شغلی و کاری در حیات روانی جوامع است، می گوید: آلودگی صوتی قدرت شنوایی را به تدریج و به طور غیرمحسوس کاهش می دهد و ابتدا بخش هایی که وظیفه انتقال اصوات بلند را در گوش بر عهده دارند، ضعیف می شوند و از میان می فرایند.

به گفته او قرار گرفتن دایمی در معرض اصوات بلند عارضه زنگ زدن، وزوز و سوت کشیدن گوش را به همراه دارد. از دست دادن قدرت شنوایی بر اثر آلودگی صوتی برخلاف عوارض کهولت بر شنوایی انسان، قابل درمان نیست و حداقل بازگشت به حالت عادی غیرممکن است، چون در این عارضه سلول های حلزونی گوش داخلی تخریب می گردد.

پیامد های روحی و جسمی قابل انتساب به آلودگی صوتی در میان شهفرایندان شهر تهران در پژوهشی به وسیله شهرداری تهران هم آنالیز شده که بر اساس نتایج آن در سطح معناداری 90 درصد، پیامد های چربی خون، دیابت، بیماری های قلبی-عروقی و اختلال خواب با اندازه مواجهه ارتباط معناداری داشتند. بر این اساس، شانس ابتلا به بیماری های دیابت، چربی خون، قلبی-عروقی و اختلال خواب در افراد ساکن در نواحی با تراز صدای بالاتر از حد استاندارد 55 دسی بل آ به ترتیب حدود 1/8، 16، 1/65، 1/4 برابر بیشتر از افراد ساکن در نواحی آرام به دست آمد.

بر اساس آنالیز های این پژوهش طی روز، از هر سه نفر یک نفر از صدای محیطی احساس آزردگی می نماید و طی شب از هر پنج نفر یک نفر بر اثر مواجهه با صدای ترافیک دچار اختلال خواب می گردد. این مواجهه مزمن با سطوح بالای صدای محیطی خطر ابتلا به بیماری های قلبی- عروقی از جمله آنفارکتوس را افزایش می دهد. بنابراین، آلودگی صوتی نه تنها یک عامل آزاردهنده محیطی، بلکه تهدیدی برای سلامت عموم محسوب می گردد.

تقریبا نیمی از جمعیت شهر تهران با تراز صدای غیراستاندارد مواجهه دارند و حدود 758565 نفر یعنی 8/63 درصد از جمعیت شهر در معرض تراز صدایی بیشتر از 65 دسی بل آ قرار دارند. در گروه مورد مطالعه نیز بیشترین بخش جمعیت یعنی 46/84 درصد در کلاس مواجهه 2 قرار دارند و حدود 22 درصد از کل جمعیت با تراز صدایی بیشتر از 65 دسی بل آ مواجهه دارند.

نتایج به دست آمده از تحقیقات میدانی این پژوهش نشان داد حدود 35 درصد از افراد شرکت کننده در گروهی قرار گرفتند که احتمال ابتلا به اختلالات شدید و میانه روانی در آن ها زیاد است. درصد بالایی از افراد شرکت کننده در این مطالعه مبتلا به اختلال خواب بودند. این بی کیفیتی خواب در سنین جوانی می تواند تاثیرات مهلکی بر کیفیت کار و کارایی افراد در جامعه بگذارد و در نهایت، فراوری کشور را در زمینه های مختلف تحت تاثیر قرار دهد.

حد مجاز آلودگی صوتی اگزوز خودرو ها و موتوسیکلت ها معین است

در این تحقیقات به معین حدود مجاز وسایل نقلیه، هم پرداخته شده است که آنالیز ها نشان می دهد اگر چه حدود مجاز آلودگی صوتی منتشر شده از اگزوز خودرو های نو و کارنموده تدوین شده، اما هنوز حدود مجاز خودرو ها و موتوسیکلت های کارنموده عبوری معین نشده است. در دستورالعمل چگونگی آزمون صدای منتشر شده از اگزوز خودرو ها و موتوسیکلت های نو در دو حالت ساکن و عبوری اشاره ای به صدای بوق یا آزمون صدای خودرو های سنگین نشده است. اگرچه به تازگی دستورالعمل چگونگی آزمون صدای منتشر شده از اگزوز خودرو های کار نموده در حالت ساکن تصویب و ابلاغ شده است، اما هنوز دستورالعمل چگونگی آزمون صدای منتشر شده از اگزوز خودرو های کار نموده در حالت عبوری تدوین نشده است.

بعلاوه، اقدامات مربوط به جایگزینی موتوسیکلت های برقی که از حدود سال 1392 شروع شده است، به علت قیمت زیاد تمام شده خرید این موتوسیکلت ها و کمبود زیرساخت لازم نظیر کارخانه های فراوریی و ایستگاه های شارژ مورد اقبال عموم واقع نشده بعلاوه در خصوص وضع قوانین بازدارنده و جریمه خودرو های متخلف، در آیین نامه اجرایی چگونگی جلوگیری از آلودگی صوتی معین نشده که در صورت تکرار تخلف تا بیش از سه بار جریمه و چگونگی برخورد با متخلف چگونه خواهد بود.

بعلاوه مبالغ معین شده به عنوان جریمه نیز به قدری نیست که نقش بازدارندگی داشته باشد. اعمال جریمه برای ساخت و ساز در حریم صوتی حاشیه بزرگراه ها، امکان سنجی و شناسایی نواحی اولویت دار برای نصب موانع و بعلاوه، آنالیز انواع مدل های نو موانع صوتی از نوع جاذب با کارایی بیشتر، توجه به محدودیت ارتفاعی استفاده از موانع (تا 6 متر) در مکان یابی مکان های اولویت دار، استفاده از مانع های طبیعی نظیر فضای سبز با رعایت نکات فنی و تخصصی لازم (مانند عرض، تراکم، اشکوب بندی و گونه های مناسب و...)، به روزرسانی نقشه های تراز صوتی و تدقیق این نقشه ها، همکاری نهاد های ذی ربط در تهیه داده های ورودی دقیق و به روز و تغذیه نرم افزار مدل ساز استفاده شده با داده های مورد وثوق، معرفی و حفاظت منطقه ها آرام در محدوده های شهری، حمایت از نما های ساختمانی جاذب صدا و جلوگیری از استفاده از نما های انعکاسی به خصوص در ساختمان های واقع در حاشیه بزرگراه ها و مکان هایی با کاربری حساس نظیر مراکز درمانی و آموزشی، اجباری کردن استفاده از راه چاره های کاهشی در توقفگاه های اتوبوسرانی که در محیط مسکونی واقع شده اند.

جابه جایی تعمیرگاه ها یا هر فعالیتی که منجر به ایجاد صدای زیاد می شوند، افزایش ارتفاع دیوار های پایانه از سمتی که در مجاورت منطقه ها مسکونی قرار گرفته اند و استفاده از جاذبه های صدا روی سطح این دیوار ها از جمله توصیه هایی است که برای بهبود شرایط آلودگی صوتی در کلانشهر ها به خصوص تهران در این پژوهش به آن اشاره شده است.

هشدار در خصوص آلودگی صوتی در تهران هشدار قدیمی است. آسیب های آن معین و پژوهش های زیادی در خصوص آن صورت گرفته است، اما به نظر می رسد هنوز سر و صدای دایمی این شهر جدی گرفته نشده است و تصمیماتی که برای مقابله و کاهش این بحران گرفته می گردد منجر به آرامش در شهر نمی گردد.